Wartości moralne to standardy, które pomagają człowiekowi określać, co jest właściwe, a co niewłaściwe, co dobre, a co złe. To zrozumienie jest niezbędne by podejmować uczciwe i sprawiedliwe decyzje w życiu codziennym.
Rozwój moralny człowieka to ważny proces, który powinien rozpocząć się już we wczesnym dzieciństwie. Kierując się określonymi wartościami moralnymi dziecko będzie mogło kształtować dobry charakter i pozytywne cechy osobiste. Rodzina odgrywa tu decydującą rolę we wspieraniu i kontrolowaniu go w tym.
Znaczenie wartości moralnych dla dziecka
Jeśli rodzice od najmłodszych lat rozwijają w dziecku wartości moralne, ma to na nie niewątpliwie pozytywny wpływ.
1. Wartości moralne pomagają kształtować takie pozytywne cechy charakteru jak współczucie, szacunek, życzliwość, pokora itp.
2. Wartości moralne pomagają dziecku rozróżniać, co właściwe i niewłaściwe, dobre i złe. Ostatecznie przyczynia się to do rozwoju racjonalnego myślenia oraz obiektywnej oceny otaczającego świata.
3. Wartości moralne kształtują w dziecku własny punkt widzenia, a także system postaw i przekonań dotyczących różnych aspektów życia.
4. Wartości moralne zwiększają pewność siebie dziecka i pomagają mu zachować pozytywność nawet w trudnych chwilach.
5. Wartości moralne pomagają dzieciom kierować swoją energię we właściwą stronę.
6. Wartości moralne działają jak wytyczna, która pomaga dziecku uniknąć negatywnego wpływu rówieśników, sieci społecznościowych czy społeczeństwa w ogólności, gdy wchodzi w okres dojrzewania i doroślenia.
7. Wartości moralne pomagają w ustanawianiu wysokich standardów życia społecznego sprzyjających ogólnemu rozwojowi społeczeństwa. Od wczesnego dzieciństwa aż do dorosłości to właśnie rodzina przyczynia się do moralnego rozwoju dziecka.
Jak wychowywać w dziecku wartości moralne
Wychowanie wartości moralnych pomaga rozwijać pozytywne cechy charakteru dziecka. Rozważmy kilka sposobów, jak możemy mu w tym pomóc.
1. Stańcie się dla dziecka wzorem do naśladowania. Wygłaszanie długich morałów nie ma żadnego sensu, jeżeli sami nie praktykujecie tego, czego je uczycie. Dzieci łatwiej przyswajają naukę podążając za Waszym przykładem. Dlatego rodzice sami w codziennych sytuacjach powinni wykazywać się uczciwością, szlachetnością, współczuciem, pokorą i odpowiedzialnością.
2. Podzielcie się z dzieckiem własnymi doświadczeniami życiowymi dotyczącymi moralności by zaszczepić w nim odpowiednie cechy. Historie z książek, które uczą dziecko uczciwości czy sprawiedliwości, są dobre do tego celu, ale opowieści z realnego życia – jeszcze lepsze.
3. Pomóżcie dziecku poznać wartości moralne w praktyce. Możecie, na przykład, pokazać mu, że uprzejmie rozmawiamy z ludźmi, pomagamy tym, których spotkało nieszczęście, że się nie przechwalamy.
4. Chwalcie dziecko za dobre zachowanie. Będzie to dla niego pozytywne poparcie jego dobrych uczynków. Ważne jest również zachęcanie dziecka. I nie koniecznie musi to być nagroda materialna. Zamiast tego możecie wygłosić te pochwały w obecności całej rodziny. Gdy rodzice czy najbliżsi chwalą dziecko, podwyższa to jego pewność siebie i poczucie własnej godności.
5. Starajcie się komunikować z dzieckiem prosto i jasno. Rozmawiając z nim o wartościach moralnych nie używajcie górnolotnych frazesów, lecz języka dla niego zrozumiałego. Możecie też użyć przykładów z jego własnego życia.
6. Rodzice powinni zwracać szczególną uwagę na media, do których dziecko ma dostęp. Mogą one mieć na nie zarówno pozytywny, jak i negatywny wpływ. Jeżeli zostaną wykorzystane prawidłowo, dziecko może otrzymać ważną wiedzę o wartościach moralnych. Na przykład, możecie razem oglądać filmy czy czytać artykuły w Internecie, które uczą moralności. Jednak środków masowego przekazu warto używać do wychowywania trochę starszych już dzieci. Rodzice powinni pomagać dziecku w poruszaniu się po polu informacyjnym i nadać jego zainteresowaniom oraz energii właściwy kierunek.
15 najważniejszych wartości moralnych dziecka
Rozważmy podstawowe wartości moralne, które należy wpoić dziecku.
1. Wdzięczność
Wdzięczność to gotowość wyrażenia swojego uznania za to, co się posiada. Wdzięczność zawsze zaczyna się od zadowolenia. Nauczcie dziecko bycia wdzięcznym za to, co już ma w swoim życiu. Wyjaśnijcie mu, że nie należy niczego ani nikogo traktować jak należne.
2. Uczciwość
Od wczesnych lat dzieci wiedzą z książek, że zawsze należy być uczciwym. Ale, by poznać rzeczywiste znaczenie uczciwości, trzeba ją stosować w życiu. Dziecko tylko wtedy może rozwinąć w sobie tę cechę, jeżeli będzie postępowało uczciwie w stosunku do rodziców, nauczycieli i innych ludzi. Wyjaśnijcie mu, że zawsze lepiej jest uczciwie przyznać się do błędu, niż próbować go ukryć. Pokażcie mu, że może zacząć być uczciwe od małych spraw, na przykład, wobec kolegów szkolnych i nauczycieli.
3. Zdolność do dzielenia się
Dzielenie się czymś z inną osobą to okazywanie jej troski oraz przyjaznego nastawienia. Dziecko powinno wiedzieć, jak ważne jest by dzielić się z innymi, którzy są w potrzebie. Niech podzieli się swoimi zabawkami, książkami i innymi rzeczami z mniej zamożnymi rówieśnikami.
4. Empatia
Empatia to zdolność do rozumienia problemów i uczuć innej osoby. To nie tylko umiejętność postawienia się w miejscu innej osoby czy postrzegania wydarzeń jej oczami, ale także zdolność adekwatnego odpowiedzenia na jej emocje. Żeby nauczyć dziecko wrażliwości na innych, najpierw sami powinniście okazywać współczucie jemu. Słuchajcie uważnie, gdy ma coś do powiedzenia, i wspierajcie je. Rozmawiajcie z nim o tym, jak może poradzić sobie ze swoimi problemami, podejmujcie razem uzgodnione decyzje. Empatyczne dziecko w życiu łatwiej nawiązuje relacje interpersonalne oraz skuteczniej współdziała w zespole.
5. Współczucie
Współczucie to uczucie miłości i troski, które człowiek odczuwa w stosunku do innych. Jest to uczucie znacznie głębsze niż empatia, ponieważ osoba współczująca nie tylko rozumie uczucia innej osoby, ale też stara się pomóc jej w rozwiązaniu problemu. Wychowanie dziecka na współczujące pomoże mu w przyszłości na nawiązywanie dobrych relacji z innymi ludźmi i pozytywną adaptację w społeczeństwie.
6. Współpraca
Współpraca to pomaganie innym ludziom w osiągnięciu celu, który z reguły jest obopólny. To także umiejętność pracy w grupie na rzecz zespołowego wykonywania zadań i wspólnego rozwiązywania problemów. Umiejętność współpracy to jedna z najbardziej cenionych kompetencji społecznych. Pierwszym krokiem do tego, by nauczyć dziecko współpracować może być wzór uczciwej i przyjaznej współpracy w rodzinie. Razem wykonujcie prace domowe, wysłuchujcie i wspierajcie się nawzajem. Takie proste działania nauczą dziecko myśleć nie tylko o sobie, ale i o otaczających je osobach.
7. Szacunek
Dziecko od dzieciństwa powinno nauczyć się szanować ludzi niezależnie od wieku, statusu społecznego, religii czy narodowości, przekonań i opinii. Szacunek to uznanie godności innych ludzi, troska o czyjeś dobro, grzeczność wyrażona zachowaniem i słowami. Gdy dziecko dorośnie, szacunek, który zaszczepiony w dzieciństwie, staje się ważnym krokiem do kształtowania zdrowych społecznych i zawodowych relacji. Uprzejmy sposób traktowania kelnera czy taksówkarza to dobry przykład, który możecie dać swojemu dziecku.
8. Równość
Równość to integralna część sprawiedliwości. Rodzice powinni od najmłodszych lat uczyć dziecko, że wszyscy ludzie mają równe prawa i możliwości. Pozwólcie mu bawić się z innymi dziećmi niezależnie od ich statusu społecznego czy narodowości.
9. Sprawiedliwość
Poczucie sprawiedliwości pomaga dziecku opierać się zachowaniu i opiniom, które uważa za niewłaściwe. Dzięki niemu dziecko zawsze może też dokonać właściwego wyboru w różnych sytuacjach. Okazujcie dziecku przykłady sprawiedliwości w domu. Na przykład, możecie ustalić jeden czas przygotowania do snu dla wszystkich dzieci tłumacząc jednocześnie, że dorośli idą spać nieco później, bo mają dokończyć prace domowe.
10. Odwaga
Odwaga to świadoma gotowość do złożonych decyzji w trudnych sytuacjach, do stawiania czoła wyzwaniom. Poczucie odwagi pozwala dziecku postępować właściwie w krytycznej sytuacji. Gdy dziecko wykazuje odwagę w codziennym życiu (na przykład, opowiada nauczycielowi o niesprawiedliwych zdarzeniach, których było świadkiem), pochwalcie je za to. Nie zapomnijcie powiedzieć mu, że jesteście z niego dumni.
11. Akceptacja
Akceptacja to zdolność uznawania punktu widzenia innej osoby. Poczucie akceptacji poszerza horyzonty dziecka, a także pozwala spojrzeć na sytuację pod innym kątem. Na przykład, jeżeli dzieci nie mogą dojść do zgody, poproście, by spokojnie wysłuchały jedno drugiego i spróbowały zrozumieć się nawzajem. Nauczcie je akceptować punkt widzenia innego człowieka i razem doszukiwać się rozwiązania problemu, które odpowiadałoby każdemu z nich.
12. Życzliwość
Bycie życzliwym zawsze wymaga pewnej wewnętrznej dyscypliny. Ta cecha jest szczególnie ważna po to, by dziecko stało się dobre i odpowiedzialne społecznie. Życzliwe dziecko jest zawsze gotowe poświęcić swój czas i pomagać innym bez liczenia na otrzymanie czegoś w zamian. Zachęcajcie je do pomagania każdemu, kto tego potrzebuje. Niech robi nawet to coś niewielkiego, co jest w jego mocy.
13. Odpowiedzialność
Odpowiedzialność dotyczy każdej sfery życia człowieka. Kształtowanie odpowiedzialnej postawy jest ważnym elementem wychowania dziecka. Najlepszym sposobem nauczenia jej jest pokazanie mu dobrego przykładu. Można mu również przydzielić szereg obowiązków domowych dostosowanych do jego wieku. Dziecko może nakrywać do stołu, myć naczynia czy po prostu realizować rozkład dnia.
Poczucie odpowiedzialności pomaga dziecku lepiej uczyć się w szkole. Dziecko jest zmotywowane, a przez to bardziej skuteczne niż jego rówieśnicy. Dlatego przydzielając mu obowiązki domowe pochwalcie je, gdy wykona zadanie. Czasem warto pochwalić je nie tylko za osiągnięcia, ale już za same wysiłki.
14. Wytrwałość
Wytrwałość to wkładanie wysiłku w osiągnięcie ustalonego celu. Aby rozwinąć w dziecku wytrwałość, należy nauczyć je pokonywania przeszkód. Dziecko powinno praktykować to we wszystkich dziedzinach życia codziennego. Na przykład, jeżeli dostaje słabe oceny w szkole, nie gniewajcie się na niego. Zamiast tego motywujcie je do uporczywej pracy nad ich poprawieniem. Pomagajcie mu w jego wysiłkach i wspierajcie, by wykazało wytrwałość.
15. Opanowanie
Opanowanie to ważna cecha, która pomaga dziecku kierować swoimi myślami, słowami, działaniami i emocjami. Dziecko, które umie panować nad sobą, nie popełnia impulsywnych uczynków i stara się unikać przejawów złości. Zachęcajcie je do okazywania cierpliwości. Na przykład, wyjaśnijcie mu, że za każdym razem, gdy czuje złość, nie powinno dawać upustu jej wybuchom, a zachować spokój. Należy też pokazywać mu opanowanie na własnym przykładzie.
Wartości moralne to swego rodzaju cegiełki, z których buduje się osobowość dziecka. Zadaniem rodziców jest ukształtować w nim przekonania i określony stosunek do rożnych rzeczy. Mając określone przekonania, dziecko ma wszelkie szanse zostać silnym moralnie i niewzruszonym człowiekiem. Im wcześniej zaczniecie wpajać dziecku wartości moralne, tym lepiej. Będzie to wymagało dużo czasu i wysiłku, ale wynik jest naprawdę tego wart.
